23-12-2021

Samen met Natuurgrenspark de Groote Heide zijn we gestart met een project dat het kralensnoer van bestaande en verdwenen Belgische en Nederlandse watermolens recreatief op de kaart zet. Wat is het verbindende verhaal van de watermolen aan de Dommel, en hoe maak je dat beleefbaar? 

Parels

Wie een historische kaart van het stroomgebied van de Dommel bekijkt, ziet de watermolens als parels aan een kralensnoer langs de rivier liggen, op min of meer regelmatige afstand. Dat was niet toevallig. Om water op te kunnen stuwen, was er een zekere afstand tussen de molens nodig, zodat ze elkaar niet in de weg zaten. Door hun opgestuwde water, vormden ze zo het hele beekdallandschap, met de watermolens als brandpunt. Daar was het landschap zo gevormd, dat je er gemakkelijk een molen kon bouwen. Bij de molen kon je de beek oversteken, en veel wegen kwamen er dan ook samen. En omdat je daar kon oversteken, was zo’n molenlocatie vaak ook een strategische plek, verdedigd door een versterkte hoeve, boerenschans of kasteel. 

Verhaallijn

Hoewel watermolens op veel plekken zijn verdwenen, zijn de molenlocaties en watermolenlandschappen vaak nog goed ‘leesbaar’. Hoe kun je zo’n beeklandschap van aaneengeregen watermolens beleefbaar maken, en hoe kan je historische locaties van bestaande en verdwenen watermolens zo ontwikkelen dat ze hun eigenheid behouden, en toch hun geschiedenis vertellen -  dus zonder een overdaad aan bijvoorbeeld picknickbanken en informatiebordjes. Die vraag staat centraal in het ‘kralensnoer’-project. 

“In dit project gaan we voor het hele stroomgebied van de Dommel aan de slag,” vertelt Elka Vuteva, die namens Natuurgrenspark de Groote Heide projectcoördinator is van het kralensnoer-project. “Natuurgrenspark de Groote Heide, ten zuiden van Eindhoven, is een samenwerkingsverband van Vlaamse en Nederlandse gemeenten. Zo kijken we automatisch ook naar de Vlaamse watermolens en zorgen we voor internationale samenwerking. De Vlaamse partners zijn heel geïnteresseerd in onze aanpak.”

Beleefbaarheid

Als het concept op hoofdlijnen is uitgewerkt, zoomt het project in op drie watermolenlocaties, het liefst bij elkaar in de buurt, zodat ook de ruimtelijke en historische samenhang tussen de watermolens een rol kan spelen in de uitwerking. Voor de drie locaties wordt samen met gebiedspartners een plan gemaakt, dat de historische – en actuele - betekenis van de watermolen in het landschap beleefbaar maakt. 

De eerste fase van het project, waarin de verhaallijnen en het concept ontwikkeld worden, wordt uitgevoerd door de Breda University of Applied Sciences (Buas), dat onder meer gespecialiseerd is in recreatie en vrije tijd. De Buas ontwikkelde eerder al de recreatieve verhaallijnen voor Natuurgrenspark de Groote Heide en het Van Gogh Nationaal Park. 

Kijk voor meer informatie op https://www.degrooteheide.eu/nl